Dolny Śląsk to region, który bogaty jest w zabytki, a szczególnie zamki i pałace. Chociaż dużo jest zniszczonych lub zaniedbanych, to nadal warto tam pojechać. Warto również pamietać o piastowskiej przeszłości wielu zamków na Dolnym Śląsku, zwlaszcza tych z okresu średniowiecza.
Zamki i pałace to tego rodzaju zabytki, które szczególnie przyciągają turystów, ponieważ to piękne budowle, które często niosą ze sobą jakieś tajemnice lub legendy. Paradoksalnie ruiny zamku są bardzo często bardziej atrakcyjne dla turystów niż zamek, który jeszcze stoi w całości, ale jest zaniedbany. Czym jest zamek, a czym pałac to wiadomo nie od dzisiaj. Zamek może być budowlą typowo obronną lub mieszkalno-obronną, to zależy od potrzeb. Zamek zakonu rycerskiego może być również klasztorem. To co wyróżnia zamek, to jego cechy obronne, w tym mury obronne i kurtynowe, wały, fosa i cechy konstrukcyjne budowli. Zamki na ziemiach polskich powstawały w średniowieczu i w odrodzeniu, w późniejszych wiekach były przebudowywane i traciły swoje walory obronne. Nazywamy je nadal zamkami, jeśli przebudowa nie poszła zbyt daleko. Czasem jednak zamek przebudowano w takim stopniu, że powstawała w zasadzie nowa budowla, czyli pałac. W zasadzie nie ma potrzeby upierać się przy nazewnictwie, zwłaszcza, że słowo zamek często jest zabiegiem marketingowym, jak w przypadku pałacu w Mosznej.
Najwięcej zamków zbudowano na DolnymŚląsku, bo złożyło się na to nie tylko to, że region był bogaty i niespokojny, ale również rozdrobnienie dzielnicowe od wczesnego średniowiecza i zainteresowanie ościennych królestw. Zamki budowali więc wszyscy, którzy chcieli bronić swojego stanu posiadania. Na Dolnym Śląsku nie brakuje miejsc z naturalnymi walorami obronnymi, nawet w pewnym oddaleniu od gór. Przykładem może być zamek Grodziec zbudowany na wzgórzu w XII wieku. Zamek był wielokrotnie rozbudowywany przez swoich kolejnych właścicieli. Zamek został splądrowany przez husytów w pierwszej połowie XV wieku, ale powojnie nadal był rozbudowywany. Jeszcze na początku XVI wieku zamek Grodziec rozbudowano stylu renesansowym i zbudowano kolejne dwie baszty. Wojna trzydziestoletnia nie była łaskawa dla zamku, w 1633 roku spłonął i pomimo częściowych remontów świetności już nie odzyskał. Na początku XIX wieku zamek częściowo wyremontowano i udostępniano turystom do zwiedzania. Prawdopodobnie był to pierwszy zamek przygotowany dla turystów. Z czego budowano zamki na Dolnym Śląsku? W średniowieczu budowano zazwyczaj z kamieni, których w tamtym regionie nie brakuje. To był najtańszy materiał, dostępny dosłownie obok placu budowy. Tym właśnie różnią się najstarsze zamki dolnośląskie od zamków krzyżackich, czy zamków książąt mazowieckich, które budowano z cegieł. Więcej o zamkachdolnośląskich – https://discover.pl/zamki-dolnego-slaska/.
Wojny zawsze skutkowały zniszczeniem wielu zamków, tak było na przykład w czasie wojen husyckich na Dolnym Śląsku. Wiele zamków wówczas zniszczono, ale praktycznie wszystkie zostały odbudowane i nawet rozbudowane. Był to czas, kiedy zamki przystosowywano do obrony z użyciem broni strzeleckiej i armat. Wojna trzydziestoletnia również nie była łaskawa dla zamków, których znaczną liczbę zniszczyli Szwedzi. Jednak z odbudową było już inaczej, nie wszystkie zamki odbudowano. Technika wojenna zmieniła się i zamki nie były już tak przydatne do obrony kraju jak dawniej. Dlatego po zakończeniu wojny trzydziestoletniej wiele zamków porzucono i zamieniały się w ruiny, które możemy podziwiać do dzisiaj. Tak było na przykład z zamkiem Bolczów, zbudowanym w drugiej połowie XIV wieku (więcej o zamku Bolczów – https://discover.pl/zamek-bolczow/). Zamek był zniszczony w wojnach husyckich, ale nie przez husytów, bo jego właściciel popierał ruch husycki. Zniszczyli go mieszczanie ze Świdnicy i Wrocławia. Po wojnach husyckich został odbudowany i był kilkakrotnie rozbudowywany przez kolejnych właścicieli, przystosowano go od obrony z uszyciem broni strzeleckiej, a także armat. W czasie wojny trzydziestoletniej został spalony przez Szwedów i od tej pory zamieniał się w ruiny. Od XIX wieku wykorzystywano go turystycznie. Warto odwiedzić te ruiny, bo leżą nieco na uboczu głównych szlaków. Nie cieszy się przesadnym powodzeniem, może dlatego, że trzeba iść pod górę ok 45 minut. Ma to swoje dobre strony, ponieważ nie ma tam żadnej komercyjnej działalności, nie ma kas, straganów, są tylko ruiny. Do zamku prowadzi malowniczy szlak od strony Janowic Wielkich, można również dojść przez las i góry z drugiej strony. Te góry to Rudawy Janowickie, małe, ale bardzo ciekawe góry, do których chce się wracać.
Po wojnie trzydziestoletniej część zniszczonych zamków była przebudowywana na pałace. Doświadczenie wojen pokazało dobitnie, że stare zamki już nie spełniają swojej roli obronnej. Dobrą okazją do przebudowy były również pożary, które w tamtych czasach zdarzały się dość często. Od wieku XVII budowano w zasadzie tylko pałace, często całkiem od nowa, albo rozbudowując większe dwory. Pałace powstawały zwykle przy dużych majątkach ziemskich, których właścicieli stać było na ponoszenie kosztów budowy i utrzymania pałacu. Na bogatym Dolnym Śląsku zbudowano kilkaset pałaców, niektórzy twierdzą, że około tysiąca. Jednym z najciekawszych jest pałac Marianny Orańskiej w Kamieńcu Ząbkowickim budowany poprzez kilkadziesiąt lat, od 1838 do 1872 roku wg projektu znanego architekta Friedricha Schinkla. Jest bardzo duży neogotycki pałac otoczony murem, do którego przylegają zabudowania stajni i wozowni. Pałac zbudowano na planie prostokąta 75,3 na 48,3 m z wewnętrznym dziedzińcem przedzielonym arkadowym krużgankiem. W narożnikach zbudowano cztery wieże o wysokości 33,6 metra. Architektura w większości neogotycka, z dodatkami innych stylów. Z uwagi na neogotycki styl, pałac Marianny Orańskiej przypomina nieco zamek, ale oczywiście nim nie jest. Dzisiaj restauruje go gmina kamieniec Ząbkowicki i można go zwiedzać. Bardzo ładne pałace znajdziemy w tzw. Dolinie Pałaców i Ogrodów niedaleko Jeleniej Góry. Jest to park kulturowy, na jego terenie jest 20 zamków i pałaców budowanych przez śląskich książąt, arystokrację austriacką, polską, niemiecką i czeską oraz przez pruską rodzinę królewską. Dolnośląskie pałace na mapie – https://discover.pl/palace-dolnego-slaska/.
Zachęcamy do odwiedzania Dolnego Śląska, ponieważ zamki i pałace to nie jedyne atrakcje turystyczne tego regionu. Kto lubi aktywnie wypoczywać, na Dolnym Śląsku znajdzie niezliczone okazje. Nie tylko zamki, pałace i inne zabytki, ale również góry i niezliczone podziemne sztolnie po starych kopalniach albo instalacjach wojskowych.
